Zeytinlik Alanlar Zeytinin meyvesi yağlık ve sofralık olarak işlenebilen ve bu işleme sonucu oluşan yan ürünleri değerlendirilebilen tarımsal bir üründür. Zeytin bitkisinin özel iklim isteği nedeniyle zeytincilik, dünyada daha çok Akdeniz’e kıyısı olan ülkelerde (İspanya, Tunus, İtalya Fas, Türkiye, Yunanistan, Suriye, Cezayir, Portekiz, Libya) yapılmaktadır. Halen dünya zeytin ağaç varlığının yaklaşık %93’ü bu ülkelerde yer almaktadır. FAO (Food and Agriculture Organization) 2021 verilerine göre dünyada yaklaşık 10,3 milyon hektar alanda 23 milyon ton zeytin üretimi yapılmaktadır. Bir birim zeytinyağı elde etmek için yaklaşık olarak dört ya da beş birim yağlık zeytin kullanılmaktadır. Dünyada son yıllarda zeytinyağı ve sofralık zeytin gibi zeytin ürünlerine artan talep nedeniyle zeytinciliğin Akdeniz’e kıyısı olan ülkelerin yanı sıra, Akdeniz iklimi gösteren Arjantin, Şili, Peru gibi diğer ülkelerde de ekonomik anlamda tarımı yapılmaya başlanmıştır.
2023 FAO verilerine göre, dünyadaki zeytinlik alanları 2012-2021 yılları arasında %5 artış göstermiştir. 2021 yılında 10,34 milyon hektar olan dünya zeytinlik alanlarının yıllara göre artış eğiliminde olduğunu söyleyebiliriz. Ülkelerin zeytinlik alanlarına bakıldığında İspanya %25,4, Tunus %12,4, İtalya %10,9, Fas %10,7, Türkiye %8,6 ve Yunanistan’ın %7,9 oranları ile ilk sıraları paylaştıkları görülmektedir. FAO verilerine göre dünyada dane zeytin üretimi 2012 yılından bu yana son on yılda artış eğiliminde olmakla birlikte bazı yıllarda periyodisite, hastalık ya da doğal koşullardan dolayı üretimde dalgalanmalar olmuştur. Dane zeytin üretiminde en yüksek payı olan ilk beş ülke; İspanya, İtalya, Yunanistan, Türkiye ve Fas’dır
Dünyada Zeytinyağı Üretimi
IOC (International Olive Council) verilerine göre, dünyada zeytinyağı üretimi 2012/13 sezonundan bu yana dalgalanma göstermekle birlikte çok önemli bir değişiklik göstermemiştir. 2021/22 üretim sezonunda dünyada 3,4 milyon ton zeytinyağı üretimi gerçekleştiği tahmin edilmektedir.
Dünya zeytinyağı üretimi 2021/22 üretim sezonunda hava koşullarının da ideal gitmesiyle 3,4 milyon ton civarında gerçekleşmiştir. İspanya 1,5 milyon ton üretim ile ilk sırada yer almakta ve toplam üretimde %43,9 payı bulunmaktadır. İkinci önemli üretici ülke İtalya 329 bin ton üretimle %9,7 pay almıştır. Önemli üretici ülkelerden olan Tunus, Türkiye ve Yunanistan’ın toplam üretimdeki payları ise sırasıyla %7,1 %6,9 ve %6,8’dir.
Türkiye’de Zeytinlik Alanlar ve Dane Zeytin Üretimi
TÜİK verilerine göre; Türkiye’de 2022 yılında toplam 9 milyon dekar zeytinlik alan kaydedilmiştir. 2022 yılı için toplam zeytinlik alanların %74’ü yağlık zeytin ve %26’sı sofralık zeytin alanlarıdır. 2013 ile 2022 yılları arası dane zeytin alanında %9,1 artış görülmüştür. Türkiye’de zeytin ağacı sayısı incelendiğinde 2022 yılında yaklaşık olarak 194,5 milyon adet zeytin ağacı bulunmaktadır. Toplam ağaç sayısının 163 milyon adedi meyve veren zeytin ağacı ve 31,5 milyon adedi ise meyve vermeyen zeytin ağacıdır.
Sofralık zeytin üretiminin %23’ü Manisa da üretilmektedir
Yağlık zeytin üretimi Ege Bölgesi’nde yoğunlaşmıştır. Türkiye’de on yıllık ortalamaya göre en çok yağlık zeytin üretimi gerçekleşen iller sırasıyla Aydın, İzmir, Muğla, Balıkesir ve Manisa’dır. 2022 yılında illerin yağlık zeytin üretimindeki payları İzmir’de %20,1, Aydın’da %12,2, Muğla’da %11, Balıkesir’de %10,7 ve Manisa’da %10,1 olarak gerçekleşmiştir. Sofralık zeytin üretiminde en çok pay alan iller on yıllık ortalamaya göre Manisa, Bursa, Aydın, Mersin ve İzmir’dir. 2022 yılında sofralık zeytin üretiminin yaklaşık %23’ünü Manisa, %20’sini Bursa ve %19’unu Mersin gerçekleştirmiştir.
